Dieta w cukrzycy ciążowej – co jeść? Czego unikać? Poznaj zasady!

Ciąża to szczególny, ale wymagający czas dla każdej kobiety. W trakcie jej trwania przyszłe mamy zmagają się z rozmaitymi dolegliwościami, często związanymi z funkcjonowaniem gospodarki hormonalnej. Wśród tych najbardziej powszechnych wymienia się cukrzycę, która – nieodpowiednio leczona – niesie za sobą szereg poważnych konsekwencji. Czym jest i jak objawia się cukrzyca ciążowa? Dieta o niskim indeksie glikemicznym – jak powinna wyglądać i czy faktycznie jest skuteczna?

Czym jest cukrzyca ciążowa?

Cukrzyca ciążowa to choroba wynikająca z zaburzeń gospodarki hormonalnej, w której dochodzi do nietolerancji węglowodanów. Dotyczy ona zazwyczaj ciężarnych, u których przed zapłodnieniem nie występowały problemy z podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Najczęściej diagnozowana jest pomiędzy 24. a 28. t.c. – glikemia powyżej normy stwierdzona na wcześniejszym etapie może wskazywać na cukrzycę insulinozależną (typu 1), która rozwinęła się już w trakcie oczekiwania na dziecko, lub cukrzycę insulinoniezależną (typu 2), której nie rozpoznano u kobiety jeszcze przed zajściem w ciążę.

Kto jest szczególnie narażony na cukrzycę ciążową? W grupie ryzyka znajdują się m.in. osoby borykające się z nadwagą lub otyłością, zespołem policystycznych jajników oraz nadciśnieniem tętniczym krwi. Nie bez znaczenia jest także wiek (> 35 lat) oraz predyspozycje genetyczne, czyli pojawienie się cukrzycy typu 2 u członów najbliższej rodziny. Wśród czynników wywołujących to schorzenie wymienia się również wystąpienie chorób metabolicznych w poprzednich ciążach oraz urodzenie dziecka z makrosomią.

Nieleczona cukrzyca ciążowa może wywołać szereg niebezpiecznych powikłań zarówno u przyszłej mamy, jak i rozwijającego się w niej płodu. Do tych najpoważniejszych zalicza się niewydolność oddechową, wady rozwojowe oraz zbyt niską masę urodzeniową u noworodka. U ciężarnej natomiast może dojść do stanu przedrzucawkowego, problemów z układem moczowym, powikłań podczas porodu oraz rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości.

Cukrzyca ciążowa często bywa uśpiona i nie zawsze daje o sobie znać. Może jednak zdarzyć się tak, że kobieta zacznie doświadczać niepokojących objawów, w tym omdleń, nadmiernej senności, zawrotów głowy, zaburzeń widzenia oraz infekcji pochwy i pęcherza. Ponadto może pojawić się u niej wielomocz, mdłości, niekontrolowane napady głodu, wysychanie skóry i błon śluzowych oraz wzmożone pragnienie, spowodowane nadmiarem cukru we krwi.

Podstawowym badaniem w kierunku cukrzycy ciążowej jest oznaczenie stężenia glukozy na czczo, na podstawie próbki krwi – skierowanie wystawiane jest już na pierwszej wizycie u lekarza. Jeśli u pacjentki nie występowały wcześniej choroby metaboliczne i aktualne wyniki również na nie nie wskazują, może zgłosić się ona na kolejne badanie dopiero pomiędzy 24. a 28. t.c. – wtedy wykonuje się OGTT, czyli doustny test obciążenia glukozą. Cukrzycę stwierdza się w momencie, gdy poziom cukru we krwi wynosi:

• na czczo: 5,1-6,9 mmol/l (92-125 mg/dl) lub
• po 1 godzinie: ≥10 mmol/l (180 mg/dl) lub
• po 2 godzinach: ≥8,5-11 mmol/l (153-199 mg/dl).

W jaki sposób leczona jest cukrzyca ciążowa? Dietą czy aptecznymi specyfikami? Na początek warto podkreślić, że po postawieniu diagnozy ciężarna powinna jak najszybciej znaleźć się pod opieką diabetologa. Podstawą leczenia powyższego schorzenia jest wprowadzenie stosownych modyfikacji do jadłospisu. Jeśli chodzi o farmakologię, wdrażana jest ona zazwyczaj dopiero wtedy, gdy zmiana nawyków żywieniowych nie przynosi pożądanych efektów.

Dieta w cukrzycy ciążowej – najważniejsze zasady

W przypadku cukrzycy w ciąży dieta powinna spełniać dwa najważniejsze kryteria – dostarczać organizmowi matki substancje odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu oraz utrzymywać stężenie glukozy we krwi na odpowiednim poziomie, co można osiągnąć poprzez spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym.

W diecie ciężarnej istotna jest nie tylko ilość i jakość pokarmów, ale również proporcje makroskładników. Wbrew pozorom nie powinna ona ograniczać węglowodanów, a jedynie wybierać te złożone, dzięki którym energia uwalniana jest stopniowo. Udział białka, tłuszczów i węglowodanów w każdym posiłku powinien kształtować się następująco:

• węglowodany złożone: 40-55%,
• białko: 20%,
• tłuszcze: 30%.

Na dietę cukrzycową w ciąży składają się również codzienne nawyki. Przyszła mama powinna sięgać po 5-6 posiłków dziennie, najlepiej w równych odstępach czasu. Przyjmowane co 3-4 godziny, zapobiegną podjadaniu, zachciankom na wysokoprzetworzone przekąski oraz nagłym napadom głodu. Absolutnie nie należy rezygnować z kolacji – taki krok może doprowadzić do nocnej hipoglikemii oraz pojawienia się ciał ketonowych w moczu. Ostatnią przekąskę warto zjeść tuż przed snem, a śniadanie niedługo po przebudzeniu.

Przy zaburzeniach metabolicznych bardzo ważny jest sposób przygotowywania potraw – niewskazane jest panierowanie, smażenie na głębokim tłuszczu oraz podprawianie dań mąką i zasmażkami. Zalecany rodzaj obróbki termicznej to grillowanie, pieczenie, duszenie, gotowanie w wodzie i na parze oraz smażenie na niewielkiej ilości tłuszczu. Co jeść, a czego unikać, zmagając się z cukrzycą ciążową? Dieta wcale nie musi być niesmaczna i monotonna, jak zwykło się uważać!

Dieta w cukrzycy ciążowej – co jeść?

Dieta cukrzycowa w ciąży powinna być jak najbardziej urozmaicona i zawierać składniki z każdej grupy. Jakie konkretne? Oto kilka przykładów:

• Produkty zbożowe: makaron razowy, z ciecierzycy, fasoli i soczewicy, chleb żytni na zakwasie, kasza bulgur, gryczana i jaglana, płatki owsiane (górskie/zwykłe), orkiszowe, żytnie i z amarantusa, ryż dziki i brązowy;
• Mięso i ryby: chude gatunki mięs (wołowina, wieprzowina, drób bez skóry, cielęcina), tłuste ryby morskie (maksymalnie 2 razy w tygodniu);
• Warzywa: wszystkie poza kukurydzą, groszkiem konserwowym oraz gotowanymi burakami, ziemniakami i marchewką. Najlepiej spożywać większość z nich na surowo;
• Owoce: wszystkie poza bananami, winogronami, śliwkami, arbuzem (w dużej ilości), czereśniami (w dużej ilości) oraz owocami suszonymi i w syropie. Warto sięgać po owoce surowe i ze skórą;
• Nabiał: maślanka, kefir, jogurt naturalny, mleko 2%, twaróg półtłusty z dodatkiem orzechów, pestek lub ziół;
• Tłuszcze: oleje roślinne, masło, awokado;
• Napoje: woda źródlana lub mineralna, niesłodzona kawa i herbata.

Czego unikać przy cukrzycy w ciąży?

Czego unikać przy cukrzycy ciążowej? Dieta przyszłej mamy zmagającej się z zaburzeniami metabolicznymi powinna być całkowicie pozbawiona wysokoprzetworzonych pokarmów, w tym fast foodów, słodyczy i słonych przekąsek. Należy wyeliminować z niej również pszenne pieczywo i makarony, dżemy, konfitury, miód oraz konserwy.

Z jadłospisu diabetyczki powinny zniknąć płatki kukurydziane, biały ryż oraz kasza kuskus, manna i jęczmienna. Ponadto powinna ona unikać tłustego mięsa (gęś, kaczka, drób ze skórą, łopatka, boczek, karkówka, wołowina/wieprzowina z widocznym tłuszczem) oraz ryb wędzonych i mocno zanieczyszczonych metalami ciężkimi (panga, ryba maślana).

Co jeszcze może nasilić objawy choroby? Na czarnej liście znajdują się soki owocowe, kolorowe napoje, słodzona kawa i herbata, panierowane mięsa i ryby oraz rozgotowane i rozdrobnione produkty węglowodanowe. Dodatkowo zaleca się zrezygnować z niektórych źródeł tłuszczów, w tym smalcu, majonezu oraz śmietany 30 i 36%.

Dieta w cukrzycy ciążowej – co jeść na śniadanie?

Co jeść na śniadanie przy cukrzycy ciążowej? Dietę powinno się jak najbardziej urozmaicić, aby móc każdego ranka komponować smaczne, sycące i gęsto odżywcze posiłki. Oto kilka przykładów:

• twarożek ze szczypiorkiem, pełnoziarnistym pieczywem i pomidorami;
• chleb żytni z jajkiem na twardo, wędliną drobiową, ogórkiem i rzodkiewką;
• omlet z warzywami;
• razowe pieczywo z pastą z awokado i tuńczyka;
• jajecznica ze szczypiorkiem, chlebem żytnim i czerwoną papryką.

Cukrzyca w ciąży – co jeść na obiad?

W przypadku obiadu warto sięgać po zupy bez zasmażek, dobrej jakości mięso i ryby, kasze i makarony gotowane al dente, rośliny strączkowe oraz duże ilości warzyw. Proponowane potrawy to:

• łosoś pieczony z dzikim ryżem i brokułami;
• gołąbki z mięsem z indyka, kaszą gryczaną i ogórkiem kiszonym;
• grillowana pierś z kurczaka z kaszą jaglaną i fasolką szparagową;
• gulasz wołowy z kaszą bulgur i sałatką ze świeżych warzyw;
• pulpety drobiowe z cukinią i sosem pomidorowym.

Dieta cukrzycowa w ciąży – co jeść na kolację?

Jako że ostatni posiłek dnia ma za zadanie uchronić ciężarną przed nocną hipoglikemią, nie powinno zabraknąć w nim źródeł węglowodanów złożonych. Mogą znaleźć się w nim:

• niskotłuszczowy serek wiejski z chlebem żytnim i pomidorami;
• pieczywo pełnoziarniste z hummusem i sałatką warzywną;
• kanapki z szynką z indyka, jajkiem i szczypiorkiem;
• naleśniki gryczane z twarożkiem i cynamonem;
• zapiekanki na razowym pieczywie z rybą i warzywami.

Cukrzyca w ciąży to schorzenie, które niesie za sobą szereg poważnych konsekwencji zarówno dla przyszłej mamy, jak i rozwijającego się w niej płodu. To właśnie dlatego niezbędne jest regularne wykonywanie badań, zwłaszcza u kobiet znajdujących się w grupie ryzyka. W jaki sposób leczona jest cukrzyca ciążowa? Dieta bazująca na niskim IG to absolutna podstawa zapobiegania i łagodzenia objawów zaburzeń metabolicznych. W skrajnych przypadkach konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego, które powinno odbywać się pod okiem diabetologa.

Źródła:

• PTG, (2017). Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2(5), 15-229.
• Łagoda, K., Kobus, G., Bachórzewska-Gajewska, H., (2008). Wpływ cukrzycy ciążowej na rozwój płodu i noworodka, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 4(4), 168-173.
• https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/view/56571/43037
• https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/download/18136/14290
• http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2019/hyg-2019-1-001.pdf
• https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/zalecenia_dietetycy_cdo_ncez_cukrzyca_ciezarnych_2019.pdf
• https://www.healthline.com/health/gestational-diabetes#How-is-gestational-diabetes-diagnosed?
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441573/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545196/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5740094/
• https://www.healthline.com/health/pregnancy/gestational-diabetes-food-list#what-is-gestational-diabetes
• https://imid.med.pl/files/imid/Dla%20Pacjenta/Ambulatroium/Poradnia%20Diabetologiczna/Dieta%20dla%20kobiet%20z%20cukrzyc%C4%85%20ci%C4%85%C5%BCow%C4%85.docx
• https://www.su.krakow.pl/repozytorium-plikow/strefa-pacjenta/zalecenia-po-hospitalizacji/79-dp-05c-dieta-dla-pacjentki-z-cukrzyca-ciazowa-z-przykladowym-jadlospisem-dla-diety-1800-kcal/file

TE ARTYKUŁ POWINNY CIĘ ZAINTERESOWAĆ!

Dieta w cholestazie ciążowej – co musisz o niej wiedzieć? Dieta w ciąży! Co jeść? Czego unikać? Najważniejsze zasady! Ile kalorii w ciąży? Czyli o zapotrzebowaniu na kalorie w ciąży słów kilka! Hashimoto a cukrzyca – co musisz wiedzieć? Czy dieta może pomóc? Odchudzanie w ciąży – czy można i jak schudnąć w ciąży? Czy to bezpieczne? Dieta w 2 trymestrze ciąży – co jeść, a czego unikać? Poznaj zasady! Dieta w 3 trymestrze ciąży – co jeść, a czego unikać? Poznaj zasady! Dieta w 1 trymestrze ciąży – co jeść, a czego unikać? Poznaj zasady! Dieta przy nadciśnieniu w ciąży – poznaj zasady! Owoce w ciąży – jakie jeść, a jakie są zakazne w ciąży? Dieta przy anemii, czyli dieta bogata w żelazo – co jeść, a czego unikać? Aniemia w ciąży – co jeść, czego unikać? Produkty bogate w żelazo w ciąży!