Kompulsywne jedzenie, zwane również zespołem kompulsywnego jedzenia lub kompulsywnym objadaniem się, to zaburzenie odżywiania, które wbrew powszechnym opiniom nie jest jedynie domeną nastolatek, choć według statystyk częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Przyczyny jego występowania są dość złożone, dlatego leczenie wymaga wielotorowego podejścia. Co dokładnie stoi za napadami jedzenia? Po czym rozpoznasz, że zmagasz się z tym problemem i w jaki sposób możesz sobie z nim poradzić? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w niniejszym artykule!

Spis treści

Czym jest kompulsywne jedzenie?

Zanim poznasz praktyczne informacje na temat kompulsywnego jedzenia – objawów, przyczyn i sposobów leczenia, warto odpowiedzieć sobie na pytanie, czym w ogóle jest to zjawisko. Najprościej rzecz ujmując, jest to przyjmowanie dużych ilości pokarmów w krótkim czasie, któremu nie towarzyszy prowokowanie wymiotów czy stosowanie środków przeczyszczających. Osoby dotknięte tym zaburzeniem nie tylko tracą kontrolę nad ilością spożywanych produktów, ale również nad ich jakością. Często jest to żywność obfitująca w tłuszcze trans oraz cukry proste, czyli wszystko to, co można określić mianem „niezdrowego”.

Kompulsywne jedzenie – objawy

Na początek należy podkreślić, że pojedyncze napady obżarstwa nie świadczą od razu o zespole kompulsywnego jedzenia. Po czym poznasz, że nie masz do czynienia ze zwykłym łakomstwem – które w końcu zdarza się niemal każdemu – a czymś poważniejszym, np. kompulsywnym objadaniem się? Oto kilka sygnałów, które powinny dać ci do myślenia:

w trakcie jedzenia ukrywasz się przed innymi,
napady powtarzają się regularnie,
po każdym napadzie czujesz złość, dyskomfort i wyrzuty sumienia,
jesz pomimo braku odczuwania fizjologicznego głodu,
jesz szybciej, niż zwykle, tracąc przy tym kontrolę nad ilością spożywanego jedzenia,
kończysz jeść dopiero wtedy, gdy pojawiają się u ciebie nieprzyjemne objawy przejedzenia, np. mdłości, uczucie ciężkości i ból brzucha.

Napady jedzenia a problemy emocjonalne

Jak już zostało podkreślone, przyjmowanie pokarmów przez osoby zmagające się z kompulsywnym jedzeniem nie wynika z chęci zaspokojenia głodu. Ma ono przede wszystkim podłoże emocjonalne, co oznacza, że taka osoba poprzez objadanie się próbuje odwrócić uwagę od nieprzyjemnych odczuć, np. lęku bądź smutku, lub po prostu rozładować stres. Takie działanie pomaga poczuć ulgę, ponieważ w trakcie uczty w mózgu aktywuje się układ nagrody, a do tego podnosi się poziom endorfin i serotoniny, czyli hormonów szczęścia. Warto mieć jednak świadomość, że ta wspomniana ulga jest tylko chwilowa, ponieważ finalnie zawsze pojawia się dyskomfort i wyrzuty sumienia.

Zespół kompulsywnego jedzenia – przyczyny

Według specjalistów zespół kompulsywnego jedzenia najczęściej dotyka osób, które mają problemy z samoakceptacją, nawiązaniem kontaktów oraz podtrzymywaniem zdrowych nawyków. Ponadto można zaobserwować go u ludzi osamotnionych i nieradzących sobie z wewnętrznym napięciem. Inne czynniki, które zwiększają ryzyko jego wystąpienia, to:

stosowanie restrykcyjnych diet,
zbyt wysoka aktywność fizyczna,
długie przerwy między posiłkami,
depresja,
nieakceptowanie własnego ciała,
konflikty w rodzinie,
problemy z otyłością w dzieciństwie,
wczesna separacja od rodziców,
nadmierne wymagania ze strony innych,
brak wsparcia od najbliższych,
uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu.

Czynniki ryzyka wystąpienia zespołu kompulsywnego jedzenia mogą mieć podłoże psychologiczne, biologiczne i socjokulturowe. Według statystyk zaburzenie to najczęściej diagnozowane jest u osób otyłych.

Kompulsywne objadanie się – leczenie

W przypadku kompulsywnego objadania się leczenie jest istotne z wielu różnych względów. Po pierwsze tylko w ten sposób można przerwać mechanizm błędnego koła – osoba, która zmaga się z tym problemem, sięga po przekąski, żeby poradzić sobie z trudnymi emocjami. Po napadzie złe samopoczucie się pogłębia – a jak wiadomo – jedynym znanym i z pozoru skutecznym rozwiązaniem na ten moment jest spożycie kolejnej porcji przysmaków. I tak błędne koło się zamyka. Warto jednak podkreślić, że uporanie się z napadami jedzenia jest ważne z jeszcze jednego powodu – otóż często powtarzające się epizody obżarstwa niosą za sobą szereg negatywnych konsekwencji zdrowotnych. U osób, które praktykują je od dłuższego czasu, wzrasta ryzyko wystąpienia nadciśnienia, otyłości, cukrzycy, hipercholesterolemii, zespołu metabolicznego, a nawet chorób serca, nerek i wątroby. Co zrobić, żeby raz na zawsze się z nimi pożegnać?

Jak radzić sobie z kompulsywnym jedzeniem?

Jako że kompulsywne jedzenie to głównie zaburzenie natury psychologicznej, podstawą jego leczenia jest podjęcie psychoterapii i – w razie potrzeby – przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych. Rolą terapeuty jest pokazanie pacjentowi, jak radzić sobie z trudnymi emocjami i ukształtować w sobie nowe nawyki. Pamiętaj jednak, że praca nad sobą nie powinna ograniczać się jedynie do wizyt w gabinecie terapeutycznym. Jak zatem poradzić sobie z trudnymi momentami na co dzień? Przede wszystkim powinieneś znaleźć sobie kilka tzw. czynności zastępczych, które pomogą ci odwrócić uwagę od jedzenia, gdy tylko będziesz chciał po nie sięgnąć w innym celu, niż dla zaspokojenia głodu. Może być to dosłownie wszystko, począwszy od drzemki lub kąpieli, poprzez rozmowę z przyjacielem lub członkiem rodziny, po jogging, spacer z psem czy przejażdżkę na rowerze. Dobrze jest celować w aktywność fizyczną, ponieważ pomoże ci ona przy okazji rozładować napięcie.

Kolejnym bardzo istotnym krokiem ku zdrowiu jest utrudnienie sobie dostępu do niezdrowych przysmaków. Oczywiście nie chodzi tutaj o stosowanie głodówek, a o wyeliminowanie przekąsek, po które zwykle sięgasz w razie kryzysu. Pozbądź się tych, w które zdążyłeś się już zaopatrzyć i nie kupuj kolejnych – jeśli sam robisz zakupy, za każdym razem przygotowuj sobie listę i ogranicz się jedynie do produktów, które wypisałeś sobie na kartce. Przyjrzyj się również swojemu codziennemu menu. Pamiętaj, że jednym z twoich największych wrogów są restrykcyjne i niskokaloryczne diety. Zdecydowanie lepszą opcją są sycące i pożywne posiłki, bazujące na źródłach pełnowartościowego białka, węglowodanów złożonych oraz zdrowych tłuszczów. Postaw na jajka, dobrej jakości mięso, ryby, pestki i orzechy, awokado, pełnoziarniste zboża, świeże warzywa i owoce oraz nierafinowane oleje roślinne.

Absolutnie nie zmuszaj się do spożywania rzeczy, za którymi nie przepadasz, ponieważ może cię to szybko zdemotywować. Aby tego uniknąć, pomyśl o konsultacji z doświadczonym dietetykiem – specjalista nie tylko dopasuje jadłospis do twoich potrzeb i preferencji, ale także umiejętnie wprowadzi do niego nieco „zakazanych” produktów, ponieważ – wbrew pozorom – wcale nie musisz z nich całkowicie rezygnować. I nie zapominaj przy tym wszystkim o regularnym piciu wody!

Jak rozpoznać i leczyć kompulsywne jedzenie? Podsumujmy!

Kompulsywne jedzenie to zaburzenie odżywiania, które może dotknąć każdego, niezależnie od wieku i płci, choć według statystyk jest ono bardziej powszechne wśród kobiet. W jego przypadku spożywanie nadmiernych ilości pokarmów ma na celu nie zaspokojenie głodu, a rozładowanie napięcia oraz zagłuszenie negatywnych emocji, w tym złości, lęku oraz smutku. Jego bagatelizowanie niekorzystnie wpływa zarówno na kondycję psychiczną, jak i fizyczną, ponieważ prowadzi do wzrostu wagi i rozwoju rozmaitych chorób. Jeśli powyższy problem dotyczy również ciebie, nie zwlekaj i poproś o pomoc specjalistów – dietetyka i psychoterapeutę.

Źródła:

Brytek – Matera A.: Psychodietetyka. PZWL, 2020, 516 – 534.
Davis C.: Compulsive Overeating as an Addictive Behavior: Overlap Between Food Addiction and Binge Eating Disorder, Current Obesity Reports, 2013, 171-178.
Brytek – Matera A.: Zaburzenia odżywiania. PZWL, 2021, 12-13.
Ogińska-Bulik, Psychologia nadmiernego jedzenia. Przyczyny, konsekwencje, sposoby zmiany, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004.
Ch. Fairburn, Jak pokonać objadanie się, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014..
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5436113/

Czym jest kompulsywne jedzenie? Przyczyny, objawy, leczenie