Zespół jelita drażliwego (IBS) należy do najczęściej diagnozowanych przypadłości dotykających przewód pokarmowy. W jego przebiegu pojawia się szereg nieprzyjemnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych, również tych niezwiązanych bezpośrednio z układem trawiennym. Największym wyzwaniem w jego leczeniu jest to, że u każdego pacjenta wygląda on nieco inaczej. Co to jest zespół jelita drażliwego? Jakie są jego objawy i przyczyny? I czy dieta może okazać się skutecznym narzędziem terapeutycznym dla osób z IBS? Tego wszystkiego, a nawet więcej dowiesz się z niniejszego artykułu.

Spis treści

Co to jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego należy do grupy chorób przewlekłych, które manifestują się szeregiem dolegliwości żołądkowo-jelitowych, ale nie tylko. Dużą trudnością w jego szybkim zdiagnozowaniu jest to, że towarzyszące mu symptomy nierzadko przypominają inne schorzenia pokarmowe.

IBS jest związany z zaburzeniem czynności jelita cienkiego i grubego. Warto mieć na uwadze, że za tymi problemami nie stoi wyłącznie jeden czynnik – u jego podłoża leży m.in. skomplikowana interakcja pomiędzy układem pokarmowym a mózgiem. Można wyróżnić cztery podtypy zespołu jelita drażliwego, tj.:

postać biegunkową (IBS-D),
postać zaparciową (IBS-C),
postać mieszaną (IBS-M),
postać niesklasyfikowaną (IBS-U).

Jak leczyć zespół jelita drażliwego, aby maksymalnie wyciszyć jego symptomy i poprawić jakość życia pacjenta? Zanim odpowiemy na to pytanie, warto zapoznać się z jego najpowszechniejszymi oznakami oraz przyczynami.

Zespół jelita drażliwego – objawy

Podejrzewasz u siebie zespół jelita drażliwego? Objawy, które powinny sprawić, że w głowie zapali ci się czerwona lampka to:

skurczowe bóle brzucha,
zgaga,
wzdęcia,
zaparcia,
biegunki,
nudności po jedzeniu,
uczucie pełności po posiłku,
nadmierne gazy,
częste odbijanie,
zaburzenia rytmu wypróżnień.

Miej na uwadze, że w przebiegu IBS mogą pojawić się symptomy, które nie są bezpośrednio związane z układem trawiennym, w tym na przykład:

ból głowy,
ból pleców,
zmęczenie,
niepokój,
dyskomfort psychiczny,
senność,
częstomocz,
zaburzenia miesiączkowania,
ból w trakcie stosunku seksualnego.

Gdzie najczęściej boli brzuch przy IBS? Pacjenci zwykle wskazują na ostry i kłujący ból w jego dolnej części – zwykle występuje on w ciągu dnia. Warto także zaznaczyć, że defekacja nie niweluje nieprzyjemnych oznak choroby. Co więcej, u wielu osób zmienia się struktura stolca i dochodzi do zaburzeń rytmu wypróżnień.

Zdiagnozowanie IBS stanowi nie lada wyzwanie, ponieważ przypomina on szereg innych przypadłości, w tym:

nowotwory jelit,
nadczynność tarczycy,
chorobę Whipple’a,
biegunkę infekcyjną,
amyloidozę,
niedobory immunologiczne,
celiakię,
nieswoiste zapalne choroby jelit,
alergie i nietolerancje.

Zespół jelita drażliwego – przyczyny

Co może wywołać zespół jelita drażliwego? Przyczyn tego schorzenia warto szukać w kilku miejscach. Wśród tych najpowszechniejszych wymienia się m.in.:

dysbiozę jelit (w tym zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego),
infekcje bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze,
zwiększoną przepuszczalność bariery jelitowej,
zaburzenia trawienia i wchłaniania,
zaburzenia motoryki układu pokarmowego,
nadwrażliwość trzewną,
nadmierny stres,
problemy hormonalne,
uwarunkowania genetyczne,
czynniki dietetyczne.

Jak leczyć zespół jelita drażliwego?

Jak leczyć zespół jelita drażliwego? Dobranie odpowiedniej kuracji powinno rozpocząć się od znalezienia głównej przyczyny dolegliwości pokarmowych. Z uwagi na to, że IBS przypomina swoimi symptomami szereg innych schorzeń, jego diagnostyka polega na wykluczeniu innych chorób dotykających układu pokarmowego. Na liście najczęściej zlecanych badań w procesie diagnostycznym IBS należą:

badania krwi,
badanie serologiczne w kierunku celiakii,
badanie kału na obecność kalprotektyny,
wodorowe testy oddechowe w kierunku SIBO i FIBO,
badanie parazytologiczne i posiew kału,
panel tarczycowy,
USG jamy brzusznej,
badanie pasażu jelita cienkiego,
gastroskopia i kolonoskopia,
badanie ginekologiczne u kobiet.

Leczenie zespołu jelita drażliwego wymaga kompleksowego podejścia do pacjenta. Pierwszą linią terapeutyczną jest wprowadzenie farmakoterapii nakierowanej na łagodzenie objawów. W zależności od przypadku w tym celu wykorzystuje się leki:

przeciwskurczowe,
prokinetyczne,
przeciwdepresyjne.

Oprócz wdrożenia konkretnych medykamentów na IBS pacjentom zaleca się zmianę stylu życia oraz modyfikację diety, o której powiemy nieco więcej w dalszej części tego artykułu. Należy jednak podkreślić, że u przeważającej liczby osób głównym powodem zespołu jelita drażliwego jest stres, dlatego warto popracować nad tym aspektem ze zdwojoną siłą. Co może być skuteczne? Poza samodzielną pracą nad wyciszeniem układu nerwowego możesz rozważyć rozpoczęcie psychoterapii oraz fizjoterapii ze szczególnym uwzględnieniem terapii wisceralnej.

Istotnym czynnikiem w leczeniu zespołu jelita drażliwego jest odpowiednio dobrana aktywność fizyczna, ponieważ ruch pozytywnie wpływa zarówno na perystaltykę układu trawiennego, jak i samopoczucie psychiczne, regulując odpowiedź organizmu na stres.

Zespół jelita drażliwego – dieta i jej rola w leczeniu IBS

Dobranie stosownego leczenia to pierwszy krok w kierunku zniwelowania dolegliwości związanych z zespołem jelita drażliwego. Jeśli chcesz poczuć się lepiej, przestrzegaj poniższych zasad.

Spożywaj regularne posiłki i nie objadaj się.
Pamiętaj o odpowiedniej ilości płynów każdego dnia.
Unikaj jedzenia w pośpiechu i dokładnie przeżuwaj pokarmy.
Ogranicz napoje zawierające kofeinę, w tym kawę i mocną herbatę.
Zamień źródła nierozpuszczalnej frakcji błonnika na te zawierające błonnik rozpuszczalny.
Zrezygnuj z ciężkostrawnych i tłustych dań i przekąsek.
Wystrzegaj się napojów alkoholowych.

Oprócz powyższych zasad u wielu osób sprawdza się dieta low FODMAP, która polega na ograniczeniu źródeł fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Borykasz się z nietolerancją laktozy? W takim razie wyklucz przetwory mleczne z menu. Zwróć także uwagę na to, jak twój układ trawienny reaguje na pikantne potrawy. Ponadto dobrym pomysłem jest zmniejszenie ilości przetworzonych pokarmów, w tym tych zawierających nasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans.

Zespół jelita drażliwego to złożona przypadłość, która wymaga indywidualnego podejścia. Podczas układania jadłospisu należy wziąć pod uwagę dotychczasowe doświadczenia pacjenta – to, co zadziała u jednej osoby, może zaostrzyć dolegliwości u drugiej.

Zespół jelita drażliwego jest trudny do zdiagnozowania, ponieważ jego obraz kliniczny przypomina inne schorzenia pokarmowe. Występujące w jego przebiegu dolegliwości żołądkowo-jelitowe komplikują codzienne funkcjonowanie chorych i mają wieloczynnikowe podłoże. Oprócz wdrożenia podstawowej ścieżki leczenia pacjenci powinni wspomagać się odpowiednio skomponowaną dietą. Nie wiesz, jak się zabrać za jej ułożenie, żeby sobie nie zaszkodzić? W takim razie postaw na doświadczenie i profesjonalne podejście dietetyka klinicznego!

Źródła:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30521231/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33651094/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34249316/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24944467/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36732586/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38078610/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534810/

Co to jest zespół jelita drażliwego? Przyczyny, objawy, leczenie – co musisz wiedzieć?