Konsultacja dietetyczna to pierwszy krok do zadbania o zdrowie oraz prewencji takich przypadłości jak nadwaga, otyłość czy choroby metaboliczne. Aby prawidłowo ocenić stan zdrowia pacjenta i opracować plan żywieniowy dopasowany do jego preferencji, wykonuje się m.in. pomiary antropometryczne. Jakie są ich poszczególne wskaźniki i do czego służą? Jak wygląda pomiar? I czy należy się do nich przygotować? PORA NA ZDROWIE podpowiada!
Spis treści
Czym są pomiary antropometryczne?
Antropometria to metoda badawcza, w której wykonuje się pomiar poszczególnych części ludzkiego ciała. Dostarcza on szczegółowych danych, które – tuż obok badań laboratoryjnych – służą do oceny stanu zdrowia i odżywienia pacjenta, a także opracowania odpowiedniego jadłospisu. Badania antropometryczne są bezbolesne i nieinwazyjne – używa się przy nich specjalnych przyrządów, dzięki którym określa się m.in. wzrost, masę ciała oraz obwód szyi, talii, brzucha, ud czy bioder.
Wyróżniamy antropometrię statyczną, skupiającą się na pomiarach w pozycji nieruchomej, np. na siedząco lub stojąco, oraz antropometrię dynamiczną, która mierzy rozpiętość i zakres ruchu podczas poruszania się. Jakie badania antropometryczne są zwykle wykorzystywane w dietetyce? I czy należy się do nich przygotować?
Jak wyglądają badania antropometryczne?
Poniższa lista przedstawia najczęściej wykonywane badania antropometryczne wraz z ich krótkim opisem. Ich wyniki służą specjaliście do dalszego obliczenia pochodnych wskaźników.
Pomiar wysokości ciała
Wysokość mierzona jest od podstawy ciała do najwyższego punktu anatomicznego. Pomiar wykonuje się przy pomocy wzrostomierza. Badany nie powinien się garbić. Ręce trzeba ułożyć swobodnie wzdłuż ciała. Punktami stycznymi z urządzeniem są głowa, ramiona, pośladki oraz pięty.
Pomiar masy ciała
Na masę ciała składa się masa kostna, mięśniowa oraz tłuszczowa, a także zawartość wody w organizmie. W celu jej określenia wykorzystuje się standaryzowaną wagę. Należy mieć na uwadze, że rekompozycja sylwetki, będąca rezultatem wdrożonej diety, może dawać dokładnie taki sam, a niekiedy wyższy, odczyt w stosunku do wyjściowego.
Pomiar obwodu talii
Pomiar obwodu talii wymaga od pacjenta wzięcia kilku oddechów oraz utrzymania sylwetki w pozycji wyprostowanej ze złączonymi stopami. Wysokie wartości tego parametru świadczą o otyłości brzusznej, która jest przypadłością związaną z rozwojem schorzeń metabolicznych.
Pomiar obwodu bioder
Pomiar obwodu bioder wykonuje się na poziomie największej wypukłości mięśni pośladkowych, poniżej talerzy biodrowych. Dostarcza on danych przydatnych do oceny typu otyłości. Pamiętaj o zachowaniu prostej sylwetki i rozłożeniu ciężaru ciała równomiernie na obie stopy, w tym przypadku złączone.
Pomiar obwodu ramienia
Obwód ramienia oceniany jest po lewej stronie ciała w najszerszym miejscu mięśnia oraz prostopadle do pionowej osi ciała. Pacjent powinien rozluźnić rękę, lekko ją odchylić oraz zadbać o wyprostowanie kręgosłupa. Dietetyk skorzysta z tego wyniku podczas analizy stosunku tkanki tłuszczowej do mięśniowej w tym obszarze.
Pomiar fałdów skórno-tłuszczowych
Często spotykanym badaniem w dietetyce jest pomiar fałdów skórno-tłuszczowych. Sprawdza się ono zarówno u pacjentów w sile wieku, jak i starszych. Wykonuje się je po lewej stronie ciała przy pomocy fałdomierza. Literatura naukowa dostarcza wartości referencyjnych dla aż dziewięciu miejsc pomiarowych na ciele. Wśród nich znajduje się dolny kąt łopatki, mięsień dwugłowy ramienia, grzebień kości biodrowej oraz mięsień trójgłowy ramienia.
Jakie są podstawowe wskaźniki antropometryczne w dietetyce?
Rezultaty pomiarów posłużą dietetykowi do wyliczenia wskaźników pochodnych, których analiza da mu pogląd na stan twojego odżywienia. Wśród tych najczęściej wykorzystywanych wyróżnia się BMI, WHR oraz WHtR. Co dokładnie one oznaczają?
BMI
BMI (ang. body mass index) to jeden z podstawowych parametrów używanych do klasyfikacji masy ciała u dorosłych pacjentów. Oblicza się go poprzez zastosowanie ilorazu masy ciała do kwadratu do wysokości ciała w metrach. Jest on jednym z wyznaczników ryzyka wystąpienia licznych schorzeń. Daje on także obraz potencjalnych powikłań pojawiających się w ich skutek. Jego interpretacja wymaga jednak wzięcia pod uwagę innych elementów, w tym stanu fizjologicznego, wieku oraz aktywności fizycznej.
WHR (wskaźnik talia-biodra)
WHR pokazuje rozłożenie tkanki tłuszczowej w organizmie. Aby go obliczyć, trzeba podzielić obwód talii przez obwód bioder wyrażonych w centymetrach. Omawiając ten wskaźnik antropometryczny, warto zwrócić uwagę na niebezpieczne zjawisko, jakim jest otyłość brzuszna, która nie pozostaje bez znaczenia dla rozwoju zaburzeń metabolicznych, chorób sercowo-naczyniowych oraz niektórych nowotworów. Z kolei otyłość udowo-pośladkowa związana jest z dolegliwościami w obrębie stawów i żył.
WHtR (wskaźnik talia-wzrost)
WHtR można obliczyć poprzez podzielenie obwodu talii przez wysokość ciała w centymetrach. Wartości przekraczające ustanowioną normę są sygnałem ostrzegawczym dotyczącym m.in. ryzyka insulinooporności czy cukrzycy typu 2.
Inne metody oceny stanu odżywienia pacjenta
Powyżej przedstawione badania oraz wskaźniki antropometryczne to nie jedyne narzędzia w rękach specjalistów. Innym sposobem oceny stanu odżywienia jest metoda bioimpedancji elektrycznej (BIA), wykorzystującej różnice przewodzenia prądu w poszczególnych tkankach. Za jej pomocą określa się stosunek tłuszczowej i beztłuszczowej masy ciała, nawodnienie organizmu oraz wiek metaboliczny. Jeśli wiesz, że podczas konsultacji dietetycznej zostaniesz jej poddany, warto się do niej przygotować w celu uzyskania miarodajnych wyników. Jak to zrobić? Po prostu przestrzegaj następujących zasad:
- unikaj przyjmowania leków diuretycznych na 7 dni przed badaniem,
- odstaw alkohol, kawę i napoje energetyczne na 48h przed badaniem,
- zrezygnuj z sauny, mocnego masażu oraz gorących kąpieli na 48h przed badaniem,
- wystrzegaj się aktywności fizycznej o wysokiej intensywności na 12h przed badaniem,
- powstrzymaj się od jedzenia na co najmniej 4h przed badaniem,
- opróżnij zawartość pęcherza moczowego na ok. 30 min przed badaniem.
Istnieją także inne metody obrazowe stosowane w celu określenia regionalnego lub całościowego składu ciała, tj. DEXA oraz CT, jednak są one znacznie bardziej inwazyjne, ponieważ zakładają użycie promieni rentgena.
Dogłębna analiza poziomu odżywienia pacjenta oraz poszczególnych wskaźników antropometrycznych stanowi podstawę do opracowania skutecznych zaleceń żywieniowych. Do tego celu służą proste i nieinwazyjne procedury, dające specjaliście wgląd w twój stan zdrowia oraz potencjalne przyczyny złego samopoczucia lub nieprawidłowych wyników badań. Ich regularne wykonywanie jest również miarodajnym narzędziem do oceny postępów lub ich braku.
Źródła:
- National Health and Nutrition Examination Survey. Anthropometry Procedures Manual. (2007). https://www.cdc.gov/nchs/data/nhanes/nhanes_07_08/manual_an.pdf
- World Health Organizations. (2008, December). Waist Circumference and Waist-Hip Ratio Report of a WHO Expert Consultation. https://www.who.int/publications-detail-redirect/9789241501491
- National Heart, Lung, and Blood Institute. (2000). The Practical Guide Identification, Evaluation, and Treatment of Overweight and Obesity in Adults.
- https://www.nhlbi.nih.gov/files/docs/guidelines/prctgd_c.pdf
- Brończyk-Puzoń, A., Koszowska, A., & Bieniek, J. (2018). Basic anthropometric measurements and derived ratios in dietary counseling: Part one. Nursing and Public Health, 8(3), 217–222.
- Kuriyan, R. (2018). Body composition techniques. Indian Journal of Medical Research, 148(5), 648.
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30726000/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4564618/
TE ARTYKUŁ POWINNY CIĘ ZAINTERESOWAĆ!
Jak wygląda pierwsza wizyta u dietetyka?
Jakie badania przed wizytą u dietetyka?
Badania na Hashimoto – jakie należy wykonać?
Jak obliczyć dzienne zapotrzebowanie kalorii? Kalkulator kalorii!
Kim jest dietetyk kliniczny? Czym się zajmuje i jak może Ci pomóc?
Anty-TPO a Hashimoto – jaki wynik Anty-TPO przy Hashimoto jest prawidłowy?
Dieta przy łuszczycy – co jeść, a czego unikać?
Dieta w cukrzycy ciążowej – co jeść? Czego unikać? Poznaj zasady!
Kalkulator optymalnego poziomu hormonów
Anemia – przyczyny, objawy, rodzaje i leczenie. Co musisz wiedzieć?
Gluten a Hashimoto, czyli dieta bezglutenowa przy Hashimoto – co musisz wiedzieć?
Dieta w ciąży! Co jeść? Czego unikać? Najważniejsze zasady!